BHS 
English Multi-pathogen waterborne disease outbreak associated with a dinner cruise on Lake Michigan
Geoportal as Interface for Data Warehouse and Business Intelligence Information System
Geoportal as decision support system with spatial data warehouse
Innovation in business intelligence systems: Spatial component for advanced threat and risk analysis
Spatial data integration in heterogeneous information systems’ environment
Survey of laboratory-acquired infections around the world in biosafety level 3 and 4 laboratories
An ongoing measles outbreak in the Federation of Bosnia and Herzegovina, 2014 to 2015
Komplementarna istraživanja
Uspostavljena je interdisciplinarna saradnja:
- s Laboratorijom za molekularno-genetička i forenzička ispitivanja Veterinarskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu saradnja na platformi „Jedno zdravlje – “One health“ između laboratorija humane i veterinarske medicine, te su provedena virološka istraživanja vezana za izolaciju i sekvencioniranje SARS-CoV-2 virusnog genoma;
s Zavodom za biomedicinsku dijagnostiku i ispitivanja NALAZ;
s Centrom za geoprostorna istraživanja Sarajevo (GAUSS Centar za GIS);
s Odjeljenjem društvenih nauka ANUBiH na istraživanjima vezanim za ekonomske i pedagoške posljedice COVID-19;
Virološka istraživanja u Laboratoriji za molekularno-genetička i forenzička ispitivanja Veterinarskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu
Planirana istraživanja
U okviru projekta planiraju se istraživanja usmjerena na:
ispitivanje genetike i biologije SARS-CoV-2,
rezervoare i puteve širenja virusa,
patogenezu i kliničke manifestacije bolesti,
imunološki odgovor na infekciju SARS-CoV-2,
metode za molekularnu i serološku dijagnostiku COVID-19
Objavljeni radovi i publikacije
Preprint objave
- Epidemic Location Intelligence System as Response to Outbreak of COVID-19 in Bosnia and Herzegovina
Radionice i predavanja
Predavanja za doktore medicine i specijalizante uključene u zbrinjavanje bolesnika i praćenje epidemije. UKC Tuzla, 26.06.2020
Predavanja za doktore medicine i specijalizante uključene u zbrinjavanje bolesnika i praćenje epidemije. UKC Tuzla, 28.07.2020. godine.
- Drugi internacionalni kongres dječje i adolescentne psihoterapije. "Značaj i mogućnosti psihosocijalne podrške u zaštiti djece i mladih, u doba i poslije Covid-19 pandemije.”
Prezentacije
Članovima Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine
Zavodu za javno zdravstvo Federacije Bosne i Hercegovine
Rukovodstvu i Kriznom štabu Univerzitetskog kliničkog centra Tuzla predstavljen ANUBiH projekat
Konferencije
Predstojeći događaji
Peti među-akademijski naučni simpozij emergentne i reemergentne zoonoze 21 vijeka. ANUBIH, HAZU, SAZU. Organizacija SAZU, Ljubljana 11.11.2020. (ODGOĐEN)
Infrastruktura Epidemiološkog lokacijsko-obavještajnog sistema (ELIS) za prikupljanje, centralizaciju i analizu epidemioloških podataka je uspostavljena, sistem je operativan i podaci se prikupljaju iz različitih izvora za različite administrativne nivoe organizacije javnog zdravstva u Bosni i Hercegovini. Ovi podaci se biostatistički obrađuju i analiziraju, a rezultati analize se izvještavaju primjenjujući razvijene tehnike modeliranja i geovizuelizacije u ELIS-u.
Trenutni reprodukcijski broj Rt za Bosnu i Hercegovinu (od prijave prvog slučaja COVID-19, 5.3. do 14. 5. 2020) sa pregledom restriktivnih i relaksiranih mjera u Federaciji BiH i Republici Srpskoj
Zahvaljujući velikom broju mogućnosti organizacije i načina interaktivne prezentacije podataka putem ELIS geoportala, obezbijeđen je detaljan pregled ključnih indikatora vezanih za dinamiku prostorno-vremenskog širenja infekcije. Pored biostatističke analize i geovizuelizacije epidemioloških podataka primijenjene su odgovarajuće tehnike za praćenje i predikciju širenja infekcije, te evaluaciju efikasnosti poduzetih kontronih mjera za zaustavljanje epidemije.
SIR (Susceptible – Infectious - Resistant) model dinamike obolijevanja za Bosnu i Hercegovinu (period od 5. 3 do 17. 6. 2020.)
U skladu s dostupnošću skupova epidemioloških podataka i kliničkih informacija, selektovano je nekoliko metoda i tehnika za identifikaciju, analizu i predikciju trenda širenja infekcije, uključujući kompartmentalne epidemiološke modele s diferencijalnim jednačinama, dijagrame epi-krivih i trenutnog reprodukcijskog broja Rt, deskriptivnu statistiku i interaktivne koroplet karte za razne nivoe administrativnih jedinica. Ove metode se koriste individualno za prikaz jednog ili više epidemioloških parametara ili kombinovano, zavisno od konteksta izvještavanja epidemiološke situacije.
Interaktivna karta Bosne i Hercegovine - prosjek dnevno potvrđenih slučajeva na 100.000 stanovnika (9.–18. aprila 2020.)
Epidemiološki nadzor predstavlja kontinuirano sistematično prikupljanje, analizu i interpretaciju zdravstvenih podataka, imajući na umu njihovu vremensku zastupljenost i prostornu rasprostranjenost. Prikupljeni podaci su od esencijalnog značaja za planiranje, implementaciju i evaluaciju prakse javnog zdravstva. Konačna karika u lancu nadzora jeste primjena ovih podataka u cilju prevencije i kontrole bolesti. Sistem nadzora podrazumijeva postojanje funkcionalnih kapaciteta za prikupljanje podataka, njihovu analizu i dostavljanje programima javnog zdravstva.
Provođenje protiv epidemijskih mjera je u ovom momentu obaveza državnih, entitetskih, kantonalnih institucija, lokalnih zajednica i svakog pojedinca. Nadležne institucije na raznim nivoima vlasti donijele su niz naredbi i preporuka vezanih za mjere fizičke distance, higijene, masovnog okupljanja i korištenja raznih javnih i privatnih servisa. Da bi se efikasnije pratilo njihovo djelovanje i kontrolisala situacija koja se rapidno mijenja, nužno je dalje unapređenje sistema epidemiološkog nadzora.
Odbor za mikrobiologiju i srodne discipline (Odjeljenje medicinskih nauka ANUBiH) je početkom aprila 2020. pokrenuo dvogodišnji naučnoistraživački projekat praćenja širenja COVID-19 infekcije u Bosni i Hercegovini s ciljem podrške javno-zdravstvenim institucijama uključenim u sistem epidemiološkog nadzora.
Na ovaj način se Akademija nauka Bosne i Hercegovine svrstala među prve naučnoistraživačke institucije u zemlji koje su promptno reagovale na pojavu pandemije pokretanjem niza volonterskih projekata kako bi se bosansko-hercegovačko društvo efikasnije borilo sa širenjem infekcije i lakše adaptiralo na sve konsekvence njenog uticaja.
Već u samom startu značajnu podršku projektu dao je predsjedavajući Predsjedništva Bosne i Hercegovine, g. Šefik Džaferović, kao i brojne institucije iz javnog zdravstva uključene u borbu s epidemijom.
Projekat je započet s uspostavom ekspertnog sistema za praćenje i sprečavanje širenja COVID-19 - Epidemiološkog lokacijsko-obavještajnog sistema (ELIS), koji je namijenjen naučnicima, ekspertima i profesionalcima iz oblasti zdravstva i drugih relevantnih područja za praćenje i istraživanje epidemijskih pojava.
Za realizaciju istraživanja uspostavljeni su: informatička komunikaciono tehnološka (ICT) infrastruktura, aplikativna platforma, te skupovi podataka i modeli relevantni za praćenje širenja bolesti i biostatističku analizu.
Kao dio sistema za epidemiološko obavještavanje, razvijen je geoportal za geovizuelizaciju, komunikaciju, unos i pretraživanje podataka (ELIS geoportal).
Vremenska animacija kumulativnog broja potvrđenih COVID-19 slučajeva po općinama u Bosni i Hercegovini
Voditeljica projekta:
Akademkinja Mirsada Hukić
Odjeljenje medicinskih nauka
Tel: +387 33 560-718
e-mail: Ova e-maila adresa je zaštićena od spambotova. Omogućite JavaScript da biste je vidjeli. ; Ova e-maila adresa je zaštićena od spambotova. Omogućite JavaScript da biste je vidjeli.
Pored članova Odbora za mikrobiologiju i srodne discipline timu se priključio veliki broj bosanskohercegovačkih istraživača i eksperata iz oblasti epidemiologije, biostatistike, virusologije, medicine (kliničkih metoda), informatike, geoinformatike, veterinarstva, mikrobiologije, genetike i bioinženjerstva, te mladih istraživača i studenata dodiplomskih, postdiplomskih i doktorskih studija medicinskih i drugih nauka.
Uvod
Krajem 2019. godine svijet je postao svjestan postojanja novog virusa iz porodice Coronaviridae i specifične bolesti – COVID-19 koju on uzrokuje. Za manje od tri mjeseca ovaj virus i posljedice njegovog djelovanja postali su globalni problem. Svjetska zdravstvena organizacija je 11. 3.2020. godine proglasila pandemiju COVID-19. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine (ANUBiH) bila je jedna od prvih institucija sistema nauke koja je reagovala na izbijanje pandemije kroz pokretanje istraživačkih projekata za njeno sprečavanje i ubalažavanje posljedica na bosansko-hercegovačko društvo. Na inicijativu Odbora za mikrobiologiju i srodne discipline tim naučnika je na volonterskoj osnovi pokrenuo projekat uspostave Epidemiološkog lokacijsko-obavještajnog sistema (ELIS) i geoportala na kome se permanentno prati stanje širenja COVID-19 u Bosni i Hercegovini.
Naziv projekta: Epidemiološki lokacijsko-obavještajni sistem (ELIS) − ekspertni sistem za praćenje i sprečavanje širenja epidemije COVID-19
Trajanje projekta: april 2020 – april 2022
Predmet istraživanja je prostorno i vremensko praćenje, analiza i predviđanje širenja COVID-19 na prostoru Bosne i Hercegovine kroz:
prikupljanje epidemioloških i drugih podataka važnih za praćenje pojave epidemije i njenog širenja,
biostatističku analizu brzine širenja i prostorno-vremenske distribucije zaraze,
analizu sistema epidemiološkog nadzora, te predlaganje mjera za njegovo poboljšanje,
informisanje nadležnih institucija o epidemiološkoj situaciji i djelovanju kontrolnih mjera,
evaluaciju epidemioloških podataka kroz aktivni serološki nadzor i
centralizaciju i razmjenu biostatističkih i drugih podataka za istraživačke projekte.
Cilj projekta je da obezbijedi informacije relevantne za epidemiološki nadzor u Bosni i Hercegovini, kao i naučno-istraživačku bazu podataka za druge komplementarne i interdisciplinarne projekte.